Osmanlı Döneminde Vakıfların Tarihsel ve Ekonomik Boyutları

• Mehmet YUMRUTAŞ
• 0

Balkanlardan yemen'e kadar uzanan vakıf sistemleri osmanlının en önemli kurumlarından biridir 1546 yıllarına bakıldığında istanbulda 2515 tane vakıf vardır halepte 687 vardır vakıflar islam impartorluğun değişmez kurumlarındandı atlantikten pasif'e kadar uzanan bir vakıf sistemi vardı islam imparatorlukların vakıflar değişik ihtiyaçlara cevap veriyordu yaşlılık maaşı sigortalar olmadığı çağlarda bir nevi sigorta görevi de yapmışlardır vakıflar.

ımar faaliyetlerinde bulunmuştur ve o ımar faaliyetlerini korumaşlardır vakıf sistemi islam ve bizans roma geleniklerinde vardır ama batı medeniyetinde pek gözümüze çarpmaz

Vakıf sistemi sayesinde islam kendine daha geniş yer bulmuştur balkanlar anadolu gibi tahıl ticaretinde vakıflar önemli rol oynar süveyşten mekkenin limanına ciddiye kadar taşımıştır

devletle vakıflar eş zamanlı çalışıyordu birçok sosyal güvenceği devletle birlikte halka sunuyordu

Osmanlı vakıfları genelde dini bir öğe idi şu ilke ile hareket ediyordu müslümanlar öldükten sonra sevap kazanmak için insanlara yararlı bilgi arkasından dua edençoçuklar ve sürekli bir hayır işleyen kurumun yapımında etkin olmak

osmanlı elitleri özel mulkiyetlerini sadece klasik dönemde vakıf adına kullanbılıyordu onun dışında işlemesi çok zordu tanzimatla birlikte bu sistem değişmiştir nakit sermaye ile kurulan vakıflara da nakit vakıf denirdi

NAKİT VAKIFLAR

Bu vakıfların temel unsuru paradır bu vakıflara bir kaç nedenden dolayı güçlü muhalifler vardır şeyhülislam ebusuud tarafından verilen fetva ve sultanlar tarafından onaylanan vakıflar muhaliflere rağmen ayakta durmuştur bugün dahi uzak doğudaki müslüman ülkelerde nakit vakıflar mümkündür

Nakit vakıfların kurulması şöyle özetleyebiliriz zengin iş adamı veya durumu iyi olan kişiler belli bir amaç uğruna yerel kadıya para verdiğinde vakıf olmuş oluyordu parasal vakıfların işleyişi olarak modern bir bankacalık sistemi olarak gören bazı muhelifler de vardı vakıfa borçalanan kimselerde vardı bu borç şöyle işliyordu para karşılığında evini gösteriyordu borcunu ödediği zaman vakıf evini ona geri veriyordu venedik arşivlerinde önemli miktarda nakit vakıf olan bosnalıları görüyoruz

GAYRİMENKKUL VE EMLAK VAKIFLARI

Emlak alanları genelde bugünkü deyimle gayrimenkul şekilde işliyordu büyük şehirlerde yer alıyordu genelde bu tip vakıflar bu vakıfların temelli gayrimenkullardı hamamlar evler gibi istanbul yangınlara çok maruz kalan bir şehirdi bu yüzden bu vakıflar çok sıkıntı çekmiştir istanbulda özelikle kırsal vakıflarda ise özel mülk sorunu vardı bu sorun kırsal vakıflarda çok büyük problemler açmıştı mulkiyet devletin olduğu için bu tip vakıflar fazla yaygın değildi